The Great Gatsby (2013)

Ο «Υπέροχος Γκάτσμπυ», εκδόθηκε το 1925 από τον Francis Scott Key Fitzgerald και παρότι αναγνωρίστηκε μετά θάνατον του συγγραφέα, σήμερα θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα αμερικάνικα μυθιστορήματα. Είναι ένα βιβλίο που διαδραματίζεται σε μια από τις πιο ιδιαίτερες εποχές της αμερικάνικης ιστορίας, την δεκαετία του ΄20.  Μόλις έχει τελειώσει ο Μεγάλος Πόλεμος(Α’ Παγκόσμιος), οι άνθρωποι έχουν μαζέψει τα κομμάτια τους και έχουν αφήσει πίσω τους

τα δύσκολα χρόνια. Στα λίγα χρόνια που μεσολαβούν μέχρι το μεγάλο Κραχ του 1929, η καθημερινότητα μοιάζει με ατελείωτο πάρτι. Οι Αμερικάνοι κερδίζουν απίστευτα ποσά από το Χρηματιστήριο, οι γυναίκες ψηφίζουν, καπνίζουν, απελευθερώνονται, οι τέχνες είναι στα καλύτερα τους, οι πόλεις γεμίζουν αυτοκίνητα και ουρανοξύστες. Την ίδια στιγμή, η ποτοαπαγόρευση έχει εδραιωθεί, επιτρέποντας  μαφιόζους να ελέγχουν την οικονομία. Από τότε έχουν περάσει 90 χρόνια, αλλά οι ομοιότητες με την εποχή μας είναι σοκαριστικές. Η δεκαετία του 1920 ήταν μια εποχή ανάπτυξης, ευμάρειας, ηθικού εκμαυλισμού, αδιανόητου οπορτουνισμού. Ήταν μια λαμπερή σαπουνόφουσκα που εν τέλει έσκασε με θόρυβο  και τα απόνερα της, βάλτωσαν τα χρόνια που ακολούθησαν.

 Το καλοκαίρι του 1922 λοιπόν, ο Nick Carraway αποφασίζει να εγκατασταθεί στην Νέα Υόρκη, να δουλέψει ως χρηματιστής και να κυνηγήσει το πολυθρύλητο αμερικάνικο όνειρο. Νοικιάζει ένα μικρό σπιτάκι δίπλα στη τεράστια έπαυλη του Gatsby, ενός μυστηριώδους νεόπλουτου που συνηθίζει να διοργανώνει θρυλικά πάρτι. Ο Nick μαγεύεται από την πλουσιοπάροχη ζωή του αλλά και ο Gatsby δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αυτόν, μιας και γνωρίζει ότι είναι ξάδερφος της Daisy, της κοπέλας που κάποτε αγάπησε, έχασε και τώρα θέλει να ξανακερδίσει. Αυτοί οι τρεις άνθρωποι είναι και οι βασικοί ήρωες της ταινίας, γύρω από τους οποίους κινούνται όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες.

 Η ιστορία είναι απλή. Αγόρι αγαπά κορίτσι, κορίτσι αγαπά αγόρι, αγόρι είναι φτωχό, κορίτσι είναι πλούσιο. Το αγόρι αποφασίζει να βρει λεφτά για να «αξίζει» στο κορίτσι, αλλά το κορίτσι δεν μπορεί να περιμένει και παντρεύεται τον πρώτο άξεστο κληρονόμο που την διεκδικεί. Όταν το αγόρι κατακτά την κορυφή, αποφασίζει να κερδίσει το κορίτσι και κάπως έτσι οι τρεις τους μπλέκονται σε μια ιστορία πλούτου, έρωτα και ψευδαισθήσεων.  

 Ο Gatsby είναι η ενσάρκωση του αμερικάνικου ονείρου. Ο ίδιος πάλεψε πολύ για να αποκτήσει όλα όσα νόμιζε ότι του ήταν απαραίτητα, έχτισε ένα εντυπωσιακό παλάτι, αγόρασε τα πιο γρήγορα αμάξια, διοργάνωσε τα πιο οργιαστικά πάρτι. Και αυτό είναι που τον καθιστά ιδανικό ηρώα για ταινία του Luhrmann, του σκηνοθέτη που φημίζεται για την υπερβολή στις δημιουργίες του. Γύρω από τον μυστηριώδη κύριο Gatsby, ο Luhrmann στήνει ένα πολύχρωμο, σουρεάλ πανηγύρι, γεμάτο γκλίτερ και καταπληκτική μουσική. Τα πάρτι είναι ηδονιστικά, φανταχτερά, πολύβουα, εξαιρετικές αντανακλάσεις

μιας εποχής που διψούσε για υλοποίηση ονείρων. Οι σκηνές των πάρτι είναι οι καλύτερες της ταινίας, μιας και ο Luhrmann δεν τσιγκουνεύτηκε τίποτα, ούτε τα εφέ, ούτε τους κομπάρσους, ούτε τα έξοδα. Αυτό όμως είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα της ταινίας. Σε πολλά σημεία θυμίζει έντονα το Μούλεν Ρουζ και δυστυχώς το στυλ παραμερίζει την ουσία της ταινίας. Οι αισθήσεις μπουκώνουν από χρώματα και ήχους, η κάμερα κινείται διαρκώς και ο θεατής μένει με μια αίσθηση ζαλάδας και αποπροσανατολισμού. Ο Fitzgerald  περιγράφει τα πάρτι με ζήλια αλλά και αποτροπιασμό. Ζήλια για το γλέντι που δεν τελειώνει ποτέ αλλά και αποτροπιασμό για την επιφανειακότατα αυτής της ζωής που γεμίζει κενό τις ανθρώπινες ψυχές.  Το βιβλίο έγινε διαχρονικό γιατί περιέγραψε θέματα καθολικά και αιώνια: την πάλη των τάξεων, το κυνήγι του χρήματος, την ψευδαίσθηση του αμερικανικού ονείρου, τον ιδεαλιστικό έρωτα. Ο Luhrmann κράτησε το περιτύλιγμα και δεν μπήκε στην ουσία. Δεν μπόρεσε να ερμηνεύσει τους συμβολισμούς, δεν σχολίασε, δεν πρότεινε λύσεις.

 Ακόμα και τις στιγμές που προσπαθεί να μιλήσει για τον έρωτα του κεντρικού ζευγαριού παραπατάει, αν και σε αυτό δεν φταίει αποκλειστικά ο ίδιος. Όλο  το βιβλίο είναι ιδωμένο μέσα από την ματιά του Nick. Ο Fitzgerald  δεν περιγράφει την αγάπη του Gatsby και της Daisy, αλλά τον τρόπο που ο Nick τους παρατηρούσε, όποτε ουσιαστικά δεν ξέρουμε τα αληθινά κίνητρα και τις σκέψεις τους, μόνο τις σκέψεις του Nick για αυτά. Ο Luhrmann μένει συνεπής στην ενδοδιηγητικη αποτύπωση της ιστορίας από τον Nick, αλλά δεν καταφέρνει να δημιουργήσει συναισθήματα. Δεν εμβαθύνει στους χαρακτήρες τους, δεν πείθει για την τραγικότητα της ιστορίας. Ο Gatsby του Di Caprio είναι ένα αγρίμι καμουφλαρισμένο πίσω από ραφιναρισμένους τρόπους και αμύθητα πλούτη. Ένας άνθρωπος ψυχρός, αλλά αιωνία ταγμένος σε μια γυναίκα, αγαπώντας την με μια αγάπη ιδεαλιστική και σχεδόν εμμονική. Ο Di Caprio είναι καλός, όπως κάθε φορά, αλλά σε καμιά περίπτωση εξαιρετικός, δεν τον βοηθά άλλωστε το σενάριο. Το ίδιο πρόβλημα είχα με την Daisy της Mulligan. Η Daisy είναι μια πορσελάνινη κούκλα, ένα κόσμημα, μια γυναίκα ρηχή και φοβισμένη που προτιμά να επαναπαυτεί παρά να τολμήσει. Μια γυναίκα που εντυπωσιάζεται από τα άψυχα αλλά δεν μπορεί να εκτιμήσει ένα ειλικρινές συναίσθημα, ούτε την έννοια της θυσίας. Ο Nick του Maguire είναι ένας άχρωμος, άοσμος παρατηρητής που κοιτώντας μέσα από την κλειδαρότρυπα προσπαθεί να κλέψει λίγο από το όνειρο.             

 Από όλα τα παραπάνω, ο Luhrmann καταφέρει να αποδώσει το κόσμο, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, την εποχή. Ωστόσο, για ένα τόσο εσωτερικό βιβλίο, δεν αρκούν οι εντυπωσιακές εικόνες, ούτε τα –συχνά- κουραστικά και ψεύτικα εφέ. Παρά τα λάθη όμως, τουλάχιστον κατάφερε να αποδώσει ένα από τα βασικά μηνύματα του έργου: το παρελθόν δεν μπορεί να αναβιώσει, όποτε καλό είναι να στοχεύουμε στο μέλλον για να μην επαναλάβουμε τα ίδιαλάθη. Α, και να μην βάζουμε σε βάθρο ανθρώπους που δεν το αξίζουν, εξιδανικεύοντας μια επίπλαστη εικόνα που ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο www.authority.gr